Anonim şirketlerde pay devri, hissedarlar arasında veya üçüncü kişilerle gerçekleşen, şirketin sermaye yapısını etkileyen önemli bir süreçtir. Pay devrinin yasal altyapısı, uygulanması ve dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında detaylı bilgi sahibi olmak, şirket yöneticileri için kritik önem taşır. Bu yazıda, anonim şirkette pay devrinin tüm yönleri ele alınarak, hem hukuki boyutu hem de pratik uygulamaları açıklayacağız. Ayrıca, pay devri ile ilgili sıkça sorulan sorulara da yanıt vererek sürecin anlaşılmasını kolaylaştıracağız.
- Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Hukuki Dayanağı
Anonim şirket pay devri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile düzenlenmiştir. TTK’nın ilgili maddelerine göre pay devirleri, payın nama veya hamiline yazılı olmasına bağlı olarak farklı usullere tabidir. Pay devri sürecinde, hukuki çerçevenin yanı sıra şirket ana sözleşmesinde belirtilen özel hükümler de dikkate alınmalıdır. Örneğin, bazı şirketlerde pay devri belirli bir süre boyunca kısıtlanabilir, mevcut ortaklara ön alım hakkı tanınabilir veya yönetim kurulunun devri onaylaması gerekebilir. Bu tür hükümler, şirketin mevcut ortaklık yapısını korumaya ve stratejik planlamaya yönelik olabilir.
- Nama Yazılı Pay Senetleri: Nama yazılı payların devri, çoğunlukla şirket ana sözleşmesinde belirlenen şartlara ve şirket yönetim kurulunun onayına tabidir. Yönetim kurulunun onay şartı, pay sahipleri arasındaki dengeyi koruma amacı taşır.
- Hamiline Yazılı Pay Senetleri: Hamiline yazılı paylar ise TTK ve ilgili mevzuata göre taraflar arasında devredilebilir. Ancak, 2021 yılında yapılan değişikliklerle Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirim zorunluluğu getirilmiştir. Bu bildirim, şeffaflığın sağlanması ve pay sahiplerinin takibinin yapılabilmesi için önemlidir.
- Pay Devrinde Uyulması Gereken Adımlar
Pay devri süreci, nama yazılı ve hamiline yazılı pay senetleri için farklı yollarla gerçekleştirilir. Her iki tür pay devri için de belirli prosedürlerin takip edilmesi gerekmektedir.
- a) Nama Yazılı Pay Senetlerinde Devir
- Pay Devri Sözleşmesi: Pay devri, yazılı bir sözleşme ile gerçekleştirilmeli ve noter huzurunda imzalanmalıdır. Bu sözleşmede payın devredileceği kişi, pay miktarı ve satış bedeli gibi bilgiler yer almalıdır.
- Yönetim Kurulu Onayı: Şirket ana sözleşmesine bağlı olarak, devrin yönetim kurulunun onayına tabi olması gerekebilir. Yönetim kurulunun devri onaylamaması durumunda, hissedarların başvurabileceği hukuki yollar değerlendirilmelidir.
- Pay Defterine Kayıt: Devir işlemi, şirket pay defterine kaydedilmeli ve ilgili taraflara bildirilmelidir. Bu kayıt, hissedarlık haklarının korunması açısından önemlidir.
- b) Hamiline Yazılı Pay Senetlerinde Devir
- Fiziki Teslim: Hamiline yazılı pay senetleri, teslim edilerek devredilir. Devir işleminin hukuki geçerliliği için senetlerin yeni sahibine fiilen teslim edilmesi gerekmektedir.
- MKK Bildirimi: 2021 yılında getirilen düzenlemeye göre, hamiline yazılı pay devri, Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirilmelidir. Bu bildirim yapılmadan devir tamamlanmış sayılmaz ve pay sahibi, pay üzerindeki haklarını kullanamaz.
- Pay Devrinin Vergisel ve Mali Yönü
Pay devri sadece hukuki açıdan değil, mali açıdan da değerlendirilmesi gereken bir süreçtir. Vergisel açıdan bakıldığında, pay devrinin niteliği ve süresi büyük önem taşımaktadır. Örneğin, edinim tarihinden itibaren 2 yıl geçmeden yapılan pay devirleri gelir vergisine tabi olur ve kazanç stopaj yoluyla vergilendirilir. Ayrıca, pay devri işlemi damga vergisine tabi olup, devir sözleşmesine bağlı olarak belirli oranlarda vergi yükümlülüğü doğar. Vergilendirme kuralları, payın devredilme şekline, hisse senetlerini edinim tarihinden 2 sene öncemi sonramı devredildiğine göre değişiklik gösterir.
- Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi: Pay devirleri, belirli durumlarda eğer edinim tarihinden 2 yıl geçmeden devir yapıldıysa gelir vergisine tabi olur. Bu durumda, elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak değerlendirilir ve Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergi hesaplaması yapılır. Vergi oranı, kazancın tutarına göre %15 ila %40 arasında değişir.
- Damga Vergisi: Pay devri sözleşmesi damga vergisine tabi olabilir. Sözleşmenin içeriği ve tarafların statüsüne bağlı olarak, farklı oranlarda damga vergisi uygulanabilir.
- Pay Devri Kapsamında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Şirket Ana Sözleşmesi: Pay devri öncesinde, şirket ana sözleşmesinde özel hükümler olup olmadığı incelenmelidir.
- Taahhütname Hazırlanması: Pay devri işlemlerinde, taraflar arasında taahhütname düzenlenmesi, olası hukuki ihtilafların önüne geçebilir.
- Yönetim Değişiklikleri: Pay devri sonucunda şirket yönetiminde değişiklik olacaksa, bu değişiklik Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan edilmelidir. İlan süreci, pay devrinin tescil edilmesi için zorunludur ve şirket merkezinin bulunduğu ticaret sicil müdürlüğüne başvurularak gerçekleştirilir. Başvuruda, pay devrini gösteren noter tasdikli sözleşme, yönetim kurulu karar örneği ve gerekli diğer belgeler sunulmalıdır. İlanın yayımlanması, pay devrinin resmi olarak tanınmasını sağlar ve şirket yönetiminde meydana gelen değişikliklerin kamuya duyurulmasını temin eder.
- Hisse Senedi Olmadan Pay Devrinin Uygulamalı Bir Örneği
Örnek Durum: Ahmet Bey, bir anonim şirkette %25 paya sahiptir ve bu payı Mehmet Bey’e devretmek istemektedir.
- Ahmet Bey ve Mehmet Bey, noter huzurunda bir devir sözleşmesi imzalar.
- Şirket yönetim kurulu bu devri onaylar (eğer ana sözleşmede belirtilmişse).
- Pay devri, pay defterine kaydedilir ve şirkete resmi olarak bildirilir.
- Vergi ve harç yükümlülükleri yerine getirilir. Ahmet Bey’in bu devri yaparken vergi yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir.
- Sıkça Sorulan Sorular
Anonim şirkette pay devri için noter onayı şart mı?
Hayır, noter onayı her durumda şart değildir ancak nama yazılı pay senetlerinin devrinde noter huzurunda işlem yapmak hukuki güvenlik açısından önerilir.
Şirket yönetim kurulu pay devrini reddedebilir mi?
Evet, eğer ana sözleşmede belirli kısıtlamalar öngörülmüşse, yönetim kurulu devri onaylamayabilir.
Pay devri sonrası hisse sahipliği ne zaman geçerli olur?
Nama yazılı paylarda, pay defterine kaydedildiği anda geçerli olur. Hamiline yazılı paylarda ise fiziki teslim ile hak sahipliği değişir. Ancak, bazı durumlarda hisse devri sonrasında hukuki ihtilaflar ortaya çıkabilir. Örneğin, pay devri sözleşmesinde eksiklikler olması, şirket ana sözleşmesindeki kısıtlamalara uyulmaması veya yönetim kurulunun devri onaylamaması gibi durumlar, pay devrinin geçerliliğini tartışmalı hale getirebilir. Ayrıca, şirket alacaklıları veya diğer hissedarlar, devre karşı itirazda bulunabilir ve hukuki süreçler başlatılabilir. Bu nedenle, pay devri işlemlerinde tüm hukuki gerekliliklere uyulması ve tarafların haklarını koruyacak şekilde belgelerin eksiksiz hazırlanması önemlidir.
Nama yazılı paylarda, pay defterine kaydedildiği anda geçerli olur. Hamiline yazılı paylarda ise fiziki teslim ile hak sahipliği değişir.
Sonuç
Anonim şirketlerde pay devri, hukuki, mali ve vergisel boyutlarıyla dikkatli yönetilmesi gereken bir süreçtir. Nama yazılı ve hamiline yazılı pay senetlerinin devri farklı kurallara tabidir ve MKK bildirimleri gibi yeni düzenlemelerle süreç daha şeffaf hale getirilmiştir. Şirket yöneticilerinin, pay devri sürecinde hukuki mevzuata uygun hareket etmesi, ileride doğabilecek hukuki sorunların önüne geçmek için kritik önem taşır.
İletişim Bilgilerimiz.
Kurumsal Tel: 0212 565 10 66 pbx
makro@makrotanitim.com
